Bugüne kadar belirli ölçeklerde dağıtım şirketlerinde gönüllülük esasına göre gerçekleşen akaryakıtta yerli katkı uygulaması, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren zorunluluk haline geliyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından biyo-yakıtların harmanlanmasını zorunlu kılan düzenlemeyle, Ocak 2013’ten itibaren biyo-etanol ile başlamak üzere, akaryakıtlar yerli tarıma dayalı biyo-yakıtlar ile harmanlanacak. EPDK tarafından eylül ayında yayımlanan tebliğe göre, benzinlere yerli tarım ürünü biyo-etanol katılması 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren yüzde 2, motorine ise biyo-dizel katılması 1 Ocak 2014 tarih itibarı ile yüzde 1 oranında başlayacak şekilde zorunlu olacak. Harmanlanacak miktarlar en geç 2016 yılına kadar ve en fazla yüzde 3’e ulaşacak şekilde kademeli olarak artırılacak.
Sektörün de desteğini alan “yerli tarıma dayalı biyo-yakıt” kullanımına ilişkin tebliğin biyo-etanol ile ilgili kısmının sektörün genel yaklaşımları ile uyumlu olduğu ifade ediliyor. Sektör aktörleri, söz konusu zorunlu harmanlama hedeflerinin Türkiye’nin yerli tarım üretim kapasitesi açısından değerlendirildiğinde, olumlu karşılandığına vurgu yapıyorlar. 2013 yılında 50 bin ton biyo-etanol üretimi planlanıyor. Miktarın 2017’ye gelindiğinde 75 bin tona ulaşması bekleniyor. Benzine harmanlanması zorunlu olan biyo-etanol üretimi için yeterli miktarda yerli tarım ürünü üretiminin olduğu ve tesislerin teknoloji, kapasite ve kalite olarak bu talebi karşılayacak seviyede olduğu belirtiliyor. Bu nedenle biyo-etanol konusunda önemli bir sorun beklenmediğini ifade eden sektör temsilcileri, önümüzdeki yıllarda biyo-etanolün harmanlanması için uygulamanın teknik olarak ne şekilde yapılacağını gösterir açıklayıcı düzenleme beklediklerini dile getiriyorlar.
Öte yandan sektör aktörleri, 2014 yılından itibaren yılda 180 bin ton ile başlayıp, 2017 yılında 590 bin tona ulaşacak olan biyo-dizel üretimi için henüz yeterli yerli tarım ürünü olmadığını vurguluyorlar. Söz konusu hedeflere ulaşabilmek için, Türkiye’nin tarım politikalarının bu yönde geliştirilmesine ihtiyaç duyulduğunun altı çiziliyor. Yerli tarıma dayalı biyo-dizel üretiminde, endüstriyel ölçekte bazı yatırımlar bulunuyor ve bu alanda projeler de geliştiriliyor. Sektör aktörleri, bu projelerin tarım politikaları ile desteklenerek EPDK tebliğinde belirlenen hedeflere ulaşması için önümüzdeki iki yılın oldukça önemli olduğunu özellikle belirtiyorlar.
Dağıtımcı sayısı akaryakıtta azalıyor, LPG’de artıyor
2012 yılı Eylül ayı sonu itibarıyla petrol piyasasında dört rafineri, 50 dağıtıcı, 105 depolama tesisi, 12 bin 434 istasyonlu akaryakıt bayisinin EPDK’dan lisanslı olarak faaliyet gösterdiği görülüyor. Sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) piyasasında ise 71 dağıtıcı, 81 depolama tesisi, 9 bin 623 otogaz istasyonu EPDK’dan lisanslı olarak faaliyet gösteriyor. Akaryakıt dağıtım şirketi sayısının son üç yılda çok az da olsa azalırken, LPG dağıtım şirketi sayısının ise artmaya devam ettiği gözleniyor. Akaryakıt sektörünün oluşturduğu toplam parasal büyüklük ise 2012 yılının ilk dokuz ayında, yükselen petrol fiyatlarının ve artan tüketimin doğal sonucu olarak yüzde 10.1 oranında artışla, 62.3 milyar TL’ye ulaştı.
2012 yılının ilk dokuz aylık döneminde akaryakıt dağıtım sektöründe tüketimin önemli bir bölümünü oluşturan benzin, motorin ve LPG otogaz toplamından oluşan otomotiv yakıtları tüketimi, 2011 yılının aynı dönemine göre yüzde 3.2 artarak 19 milyon metreküp olarak gerçekleşti. EPDK ve PETDER verilerine göre, otomotiv yakıtları arasında yüzde 71’lik tüketim ile en büyük payın sahibi olan motorin tüketimi, yılın ilk dokuz ayında yüzde 4.9 artarak 13.5 milyon metreküp oldu. Son dört yıldır sürekli azalan benzin tüketimi ise yüzde 6.5 oranında düşerek 1.9 milyon metreküp olarak gerçekleşti. Otogaz tüketimi ise yüzde 1.6 artarak yaklaşık 3.5 milyon metreküp düzeyine ulaştı.
ÖTV düzenlemesi 10 numara yağa karşı umut oldu
Motorin tüketiminde belirgin bir büyüme gerçekleştiğine işaret eden sektör temsilcileri, bunun otomasyon sisteminin ve kayıt dışı satışlara karşı alınan tedbirlerin olumlu bir göstergesi olduğunu ifade ediyorlar. Sektör aktörleri, 10 numara yağa karşı alınan önlemlerle, tüketim verilerinin yıl sonu itibarıyla daha iyi bir seviyeye ulaşmasını bekliyorlar.
Sektörün sorunlarının başında 2008 yılından beri büyüyen ’10 numara yağ sorunu’ başı çekiyor. Bununla birlikte sektör aktörlerine göre, 8 Ekim 2012 tarihinde akaryakıt harici ürünlere uygulanan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) düzenlemesi hakkındaki Bakanlar Kurulu kararıyla bu sorunun tamamen çözülmesi sürecine girildi. Sektör temsilcileri, Bakanlar Kurulu’nun kararıyla sorunu, artık gündemden tamamen kalkmak üzere olan hususlar kapsamında ele alıyorlar. 11 Ekim 2012’de de Maliye Bakanlığı’nın “Özel Tüketim Vergisi Genel Tebliği”ni yayınladığına işaret eden sektör aktörleri, çözüm yolunda önemli bir aşama kaydedildiğini aktarıyorlar. “ÖTV Genel Tebliği” ile yapılan düzenlemeyle, akaryakıt harici ürünlerin tamamında ÖTV’nin peşin olarak, ürün ile birlikte alınacağı vurgulanıyor. Dolayısıyla, vergi iadesi yöntemi ile ödenen ÖTV’nin geri alınabileceği, böylece sanayicilerin mali yük altında kalmayacağı belirtiliyor.
Sektör temsilcileri, 10 numara yağın ülke ekonomisine 2008 yılı sonlarından itibaren 2012 yılı Ekim ayına kadar olan dönemde büyük zarar verdiğine işaret ediyor ve yılda yaklaşık 1.5 milyar TL vergi kaybına ve haksız rekabete neden olduğunu belirtiyorlar. Geçen dört yıllık süreçte 10 numara yağ adı altında toplanan kayıt dışı faaliyetlerin ülke ekonomisine 5- 5.5 milyar TL düzeyinde zarar verdiği ifade ediliyor. Zararın boyutunun sadece ekonomik olmadığı, 10 numara yağın aynı zamanda insan sağlığına ve çevreye yönelik de bir tehdit unsuru olduğu dile getiriliyor.
TAHMİNİ OLARAK YILLARA GÖRE HARMANLAMA MİKTARLARI
2013 2014 2015 2016 2017
Biyo-etanol harmanlama (%) 2 3 3 3 3
Biyo-etanol talebi (m3) 50.000 75.000 75.000 75.000 75.000
Biyo-dizel harmanlama (%) 0 1 2 3 3
Biyo-etanol talebi (m3) 0 180.000 370.000 570.000 590.000
PETROL VE LPG PİYASALARINDA LİSANS SAYILARI
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012/9
Rafineri lisansı 4 5 5 5 6 6 6
Akaryakıt istasyonu 11.543 11.645 12.317 12.702 12.894 12.326 12.434
Dağıtıcı lisans sayısı 51 47 45 54 53 50 50
LPG istasyonu 5.686 6.586 7.702 8.163 8.721 9.377 9.623
LPG dağıtıcı lisansı 56 58 61 64 65 70 71
Kaynak: EPDK